Overzicht
- De beste beleidsmix bij de volgende recessie is monetair versoepelen en massaal investeren
- Hiervoor is een sterk Europa vereist
- Europa moet de bankenunie voltooien en een eenvormige depositogarantie invoeren
- Europa heeft behoefte aan een Europees Monetair Fonds en een sterk fiscaal beleid
- Als we de hervormingen nu niet doorvoeren, zullen we dat in tijden van crisis moeten doen
Op dit moment zijn noch de VS, noch Europa in recessie. Integendeel, de Amerikaanse economie zal waarschijnlijk verder groeien dit jaar, met dank aan de belastingverlagingen van president Trump. En het dipje dat de prille Europese groei nu doormaakt, is wellicht maar tijdelijk. Toch zal er vroeg of laat een einde komen aan de huidige periode van economische expansie, die binnenkort de langste zal zijn sinds 1840. “Vanaf 2019 à 2020 kan de stijgende rente de Amerikaanse groei beginnen afremmen”, verwacht Koen De Leus. “Onzekere factoren, zoals een escalerende handelsoorlog, kunnen de omslag van de economische cyclus nog vervroegen.”
We hebben een sterke Europese muntunie nodig met gedeelde verantwoordelijkheden en duidelijke solidariteitsprincipes.Koen De Leus
Beperkte manoeuvreerruimte
“We verwachten dat de rente aan het einde van 2019 zal stijgen tot 2,5 à 2,75% in de Verenigde Staten en tot 0,25% in Europa. Als de stijgende rente de Amerikaanse en/of de Europese economie in een recessie duwt, dan hebben de centrale banken een probleem. Bij de huidige lage rentevoeten hebben ze namelijk onvoldoende ruimte om het rentewapen te hanteren. Bekijken we de periode van 1974 tot nu, dan zien we dat de Fed de rente tijdens een recessie gemiddeld met 8% verlaagde om de economie weer op het goede spoor te zetten. In Europa daalde de rente sinds de jaren 70 gemiddeld met 2,5% tijdens de recessie. In de huidige lage renteomgeving is zo’n omvangrijke rentedaling uitgesloten.”
Prijsdoel als uitweg
Vraag is wat de centrale banken dan wel kunnen ondernemen om een recessie te bestrijden. Het opkopen van obligaties zal wellicht niet volstaan. De volgende stap is de introductie van een prijsdoelstelling in plaats van een inflatiedoelstelling. Als de prijzen tijdens een recessie zwaar onderuit gaan, kunnen de centrale banken met een prijsdoelstelling duidelijk maken dat ze mikken op het prijsniveau van voor de recessie. Het idee daarachter is dat ze zo de inflatieverwachtingen kunnen verhogen en de reële rente verlagen. Of dat lukt, hangt af van de geloofwaardigheid van de centrale banken. Helaas hebben de ECB en de Fed geen al te sterke reputatie inzake het creëren van inflatie.
Bij de huidige lage rentes hebben de VS en de EU onvoldoende manoeuvreerruimte om de economie door een volgende recessie te loodsen.
Forse budgettaire stimulans nodig
Koen De Leus: “Een prijsdoel kan volgens ons alleen werken in combinatie met een budgettaire stimulans, zoals bijvoorbeeld tijdens de jaren dertig. Om de grote depressie te bestrijden, liet President Roosevelt grootschalige investeringen uitvoeren, met torenhoge begrotingstekorten als gevolg. Tegelijk kondigde hij aan dat hij de consumptieprijzen wilde opkrikken naar het niveau van vóór de depressie. Resultaat: de industriële productie nam toe en de prijzen gingen de hoogte in.” Dat is een belangrijke les voor Europa: de beste beleidsmix bij een volgende recessie is een optelsom van monetaire versoepeling en investeringen in infrastructuur. De Belgische infrastructuur kan er maar wel bij varen.
Onzekere factoren, zoals een escalerende handelsoorlog, kunnen de omslag van de economische cyclus vervroegen.
Schuldopbouw
De overheden moeten zich daarvoor wel fors in de schulden werken. “Als we niet willen verglijden naar een situatie zoals in 2010, toen de Europese schuldencrisis bijna tot het uiteenvallen van de EU leidde, dan hebben we een sterke Europese muntunie nodig met gedeelde verantwoordelijkheden en duidelijke solidariteitsprincipes”, meent Koen De Leus. “Positief is alvast dat we nu sterker staan dan in 2010. We hebben onder meer een bankenunie nu. Weliswaar met een aantal onvolkomenheden, zoals het ontbreken van een Europees depositogarantiestelsel. Ook de hervorming van het European Stability Mechanism naar een Europees Monetair Fonds (EMF) staat in de steigers. Er wordt zelfs al gesproken over een ‘Rainy Day Fund’ om moeilijke periodes te overbruggen.”
Nu het economisch goed gaat, moet Europa méér doen om zich te wapenen tegen de recessie die ooit zal komen.
Méér nodig
“Maar ik vrees dat we daarmee nog niet ver genoeg gaan. In deze economisch gunstige tijden moeten we méér doen om ons te wapenen tegen de recessie die ooit zal komen. We moeten de bankenunie voltooien, inclusief een eenvormige depositogarantie. Ook hebben we behoefte aan een Europees Monetair Fonds en moeten we een sterk Europees fiscaal beleid op poten zetten. Slagen we daar niet in, dan riskeren landen met een hoge staatsschuld en een zwak banksysteem tijdens een volgende recessie opnieuw het vertrouwen van de financiële markten te verliezen. De weigering van Duitsland om de noodzakelijke hervormingen door te voeren nu het economisch goed gaat, betekent dat we dat in tijden van crisis zullen moeten doen, met het mes op de keel.”