Thatcher in kimono: Takaichi's visie voor Japan

Sanae Takaichi schrijft Japanse geschiedenis. 

Ze is zowel de eerste vrouwelijke Japanse partijvoorzitter ooit als ’s lands eerste vrouwelijke premier. 

Ze klom op in een traditioneel door mannen gedomineerd land en milieu. Haar strategie doet sterk denken aan die van de Britse Iron Lady, Margret Thatcher, die in de jaren ‘80 een belangrijke rol speelde in de politiek van het Verenigd Koninkrijk. Net als Thatcher wordt Takaichi gekenmerkt door haar vastberadenheid, conservatisme en rechtlijnigheid. Daarnaast wil de nieuwe premier de nalatenschap van de vermoorde premier Shinzo Abe verderzetten.

Grootste stimulans sinds de pandemie: Japan investeert in toekomst

De Japanse premier kondigde het grootste extra uitgavenpakket sinds de pandemie goed om de pijn van de stijgende levenskosten te verlichten. Het gaat om een stimulans van 135 miljard dollar in een poging de vertragende economie van het land te stimuleren en steun te bieden aan consumenten die door inflatie worden getroffen. In het 3de kwartaal liet de Japanse economie een lichte krimp optekenen (-0,4%) terwijl in oktober de algemene inflatie doorsteeg naar 3% op jaarbasis. Zwakke tot negatieve groei en hoge inflatie maken meestal geen goede vrienden.

Premier Takaichi plant extra investeringen in de scheepsbouw en de sector van artificiële intelligentie. Ook naar defensie gaat er extra geld. Het relancepakket voorziet ook in rijstbonnen voor gezinnen – dure rijst is mee de oorzaak van een te hoge inflatie –, in subsidies in de wintermaanden voor de energiefactuur en in extra geld voor gezinnen met kinderen.  Een geplande taks op benzine wordt afgeschaft. De premier verwacht dat het relancepakket de inflatie met 0,7 procentpunt zal doen dalen en de economie met gemiddeld 1,4 procent per jaar zal doen groeien.

Van pacifisme naar assertiviteit

Japan verhoogt bovendien zijn defensiebudget naar 2% van het BBP, een historische breuk met de traditionele pacifistische houding. Dit kan de veiligheid in de regio versterken en zorgt voor stabiele overheidsuitgaven in een sector die doorgaans weinig conjunctureel is. De keerzijde is dat Japan hierdoor nadrukkelijker in het spanningsveld tussen China en de VS terechtkomt.

Takaichi wil Japan minder afhankelijk maken van Chinese en buitenlandse toeleveringsketens, vooral voor chips, energie, defensie en geavanceerde technologie. Dit moet de Japanse industriële basis versterken en stabielere toeleveringsketens bieden naar internationale bedrijven. Het wereldwijde handelsklimaat kan hierdoor echter ook fragmenteren, een "technologische splitsing" veroorzaken en hierdoor Europese bedrijven die sterk exportgericht zijn, raken.

Automatisering als antwoord op de Japanse vergrijzing

Takaichi wil een forse versnelling van automatisering en robotisering. Dit stimuleert technologische vernieuwing en verhoogt productiviteit, wat cruciaal is om de economie toekomstbestendig te maken. Maar ondanks technologische vooruitgang die de sterk toenemende vergrijzing dragelijk moet maken (denk maar aan de robot-verplegers) is de toekomstige interne consumptie echter ook kwetsbaar, net door die vergrijzing. Een steeds kleinere actieve beroepsbevolking kan Japan immers structureel onder zijn groeipotentieel houden.

De Zen van de yen : yen-carry onder druk 

De forse extra overheidsuitgaven verzwakken de yen op korte termijn. Tegelijk stijgen de Japanse obligatierentes door de oplopende staatsschuld (2,5 keer het bruto binnenlands product in Japan) en toenemende begrotingsrisico's. Daardoor neemt de kans toe dat de Bank of Japan haar beleid sneller zal moet gaan verkrappen, bijvoorbeeld door de beleidsrente te verhogen, terwijl de wisselkoers van de yen gevoeliger wordt voor interventies en schokken.

Maar er is nog een andere belangrijke factor die de Japanse economie en financiële markten onder druk kan zetten: de yen-carrytrade. Al decennia fungeert Tokio als “financieringsbank” van de wereld, waarbij beleggers tegen spotgoedkope voorwaarden yens lenen en dat kapitaal wereldwijd inzetten in andere munten, aandelen en andere activa. De yen-carrytrade was jarenlang een belangrijke liquiditeitsmotor van de financiële markten. Maar nu de Japanse rente fors aan het oplopen is, begint dit systeem te kraken. De 20-jaarsrente in Japan is naar bijna 2,9% gestegen, het hoogste niveau in drie decennia. En dat blaast het fundament onder de yen-carrytrade weg. Dit kan leiden tot gedwongen verkopen, met alle gevolgen van dien.

Sanae Takaichi: een overtuigingspolitica in een complexe tijd

Het beleid van Sanae Takaichi creëert zowel kansen als risico's. Maar tegelijk nemen geopolitieke spanningen en economische volatiliteit toe. Japan wordt mogelijks de komende jaren een motor van innovatie en een voortrekker in technologie, defensie en energie; wat wereldwijd impact zal hebben, maar dan wel in een complexer en minder stabiel internationaal speelveld. 
Margaret Thatcher zei ooit: “Ik ben geen consensuspolitica. Ik ben een overtuigingspolitica.” 
De (beleggers)wereld zal toekijken welke rol Sanae Takaichi zal spelen…