Geeft de “Japanse Margaret Thatcher” haar land een nieuw elan?

Een grootmacht met reuma

Het is waar: op de ranglijst van ’s werelds grootste economieën is Japan de voorbije 30 jaar gezakt van de tweede naar de vierde plaats. Maar daarmee is het nog steeds een economische grootmacht. Zij het dan een grootmacht met reuma. Daar zit de snelle veroudering van de bevolking voor veel tussen.  In 2001 was circa 18% van de Japanners 65 jaar of ouder, in 2024 was dat reeds 30%. Wellicht zal het tegen 2045 richting 37% gaan. Niet alleen zorgt dit voor een daling van de actieve bevolking, Ook zet het een immense druk op pensioen- en gezondheidsuitgaven. Het gevolg is een economie met weinig groei en een staatsschuld die pijlsnel oploopt. 

Een schijnbare contradictie

Ten opzichte van het bruto binnenlands product bereikte de Japanse staatsschuld begin dit jaar het duizelingwekkende percentage van 235%. Dit percentage indachtig zal een buitenstaander wellicht even achter de oren krabben, wanneer hij de dinsdag  verkozen nieuwe premier Sanae Takaichi hoort praten over extra overheidsinvesteringen om de Japanse economie te stimuleren en de nationale defensie op peil te brengen. Op de beursvloer vinden ze dat allemaal fantastisch. De Nikkei had er al een prima jaar opzitten. En toen duidelijk werd dat mevrouw Takaichi met haar nationalistische agenda de nieuwe leider van de LDP en wellicht het land zou worden, breidde de index prompt nog een verlengstuk aan zijn opmars. Maar hoe realistisch is dit alles?

Onder de motorkap

Om dat te evalueren is het goed even onder de motorkap te duiken van de Japanse staatsschuld. En dan doe je toch wel een paar verrassende ontdekkingen. Zo blijkt de Japanse overheid niet alleen schulden, maar ook een immense beleggingsportefeuille te hebben. Rekening houdend hiermee zou de netto schuld van het land (schulden min bezittingen) volgens economen, verbonden aan de Federal Reserve Bank of St. Louis, “slechts” 78% van het bruto binnenlands product bedragen. En dat is een stuk beter dan wat vele westerse landen kunnen voorleggen. Het helpt ook te verklaren waarom de nieuwe premier Takaichi extra overheidsuitgaven overweegt. Die moeten Japan beter wapenen nu het geglobaliseerde werelddorp hoe langer hoe meer verkaveld wordt in elkaar vijandige blokken. De zwakke yen lijkt daarbij wel de laatste van haar zorgen. 

Hoe betrouwbaar is de bondgenoot?

Het vooruitzicht van meer overheidsuitgaven heeft op de Japanse aandelen een beetje hetzelfde effect als wat we in het voorjaar in Europa zagen, toen de plannen rond meer infrastructuur en defensie-uitgaven bekend raakten. Of Takaichi haar agenda zal kunnen realiseren, hangt onder meer af van haar kersverse coalitiepartner, de eveneens vrij rechtse Ishin-partij. Die heeft ze nodig om over een meerderheid te beschikken in het parlement. Tot nu toe heeft Ishin niet toegezegd om ministers te leveren. Wat impliceert dat de partij ieder moment van tafel kan weglopen. 

Een  addertje onder het gras

Een ander gevaar zit in de manier waarop de overheid haar reserves belegd heeft. Een groot deel zit in aandelen en buitenlands staatspapier. Gemiddeld brengen die meer op dan veilige obligaties en de voorbije 10 jaar heeft Japan hiermee een uitstekende zaak gedaan. Maar mocht dit ooit keren, dan dreigt dit als een boemerang in het gezicht van de overheid terecht te komen.

Hoe dan ook: de dame die  hier in het westen wordt versleten als de Japanse Margaret Thatcher zou wel eens voor een nieuwe wind kunnen zorgen in de Stille Oceaan. En het loont sowieso de moeite om te kijken hoe grote broer China en de VS hierop zullen reageren.