Olieprijs in dalende trend

Voorgeschiedenis van OPEC’s productiebeperkingen

In 2022 bereikte de Brent-prijs nog een piek van 120 USD na de Russische inval in Oekraïne en daaropvolgende Westerse sancties tegen Rusland, de tweede grootste olie- producent ter wereld. Maar sindsdien zitten de olieprijzen in een neerwaarts trendkanaal en zijn intussen bijna gehalveerd. De redenen zijn: nog nauwelijks groei van de wereldwijde vraag naar olie door de energietransitie (hernieuwbare energie, elektrificatie, EV’s…), evenals een belangrijke groei van het aanbod, vooral in niet-OPEC landen.

Toen de prijzen eind 2022 begonnen te dalen door dreigend overaanbod, heeft de OPEC+ (inclusief Rusland) in drie stappen productiebeperkingen ingevoerd: 2 mln vaten per dag sinds oktober 2022, nog eens 1,65 mln in april 2023 en een bijkomende “vrijwillige” verlaging met 2,2 mln vaten in november 2023. Die 5,85 mln vaten per dag vertegenwoordigden 5,7% van de wereldproductie en zo’n 12% van OPEC’s capaciteit.

OPEC wil marktaandeel terugwinnen

Weliswaar zijn die OPEC-productiebeperkingen in de markt relatief snel ingevuld door belangrijke capaciteitsexpansie in niet-OPEC landen zoals de VS, Canada, Brazilië, en Guyana. Op aandringen van Saoedi-Arabië, die het meeste reservecapaciteit heeft en zijn marktaandeel zag wegvloeien, besliste OPEC+ om zijn productiebeperkingen geleidelijk aan terug te schroeven. Zo bouwde het oliekartel in eerste instantie zijn “vrijwillige” cuts van 2,2 mln vaten per dag geleidelijk af tussen april en september 2025. Enigszins tot verrassing van de markt, bleef het hier niet bij en besliste de organisatie begin september tot een lichte verdere productieverhoging in oktober. De markt kijkt nu al met spanning naar de geplande OPEC-bijeenkomst van komend weekend, waar allicht een snellere afbouw van de resterende productiequota beslist zal worden. Wat kunnen hiervoor de redenen zijn? Marktaandeel terugwinnen van niet-OPEC-landen die ongedisciplineerd hun productie verhoogden; of toegeven aan de druk van Trump die graag lagere olieprijzen wil om de Amerikaanse inflatie en rentes te zien dalen; of aantonen aan de markt dat de reële reserve-capaciteit kleiner is dan de resterende quota’s omdat verschillende OPEC-leden zich er toch niet aan hielden; en/of de verwachting dat mogelijke aanbodverstoringen door de geopolitieke conflicten hen toelaten de productie te verhogen zonder al te veel druk op de olieprijs.

Geopolitieke conflicten en sanctiedreiging boden nog wat tegengewicht

Hoewel de olieprijs sinds begin dit jaar op licht verlies staat (-12%), heeft de oliemarkt deze belangrijke productieverhogingen tot nu toe relatief goed verteerd. Dat komt natuurlijk door de regelmatige vrees voor aanbodverstoring door de militaire conflicten in het Midden-Oosten en Oekraïne. In juni was er de escalatie van de Israël/Gaza oorlog naar Iran, waardoor de markt vreesde dat Iran uit represaille de Straat van Hormuz zou kunnen afsluiten. Die vrees ebde weg toen het militair geweld tussen Israël en Iran luwde. Maar sinds de weinig succesvolle top tussen Trump en Poetin in Alaska, zien we een escalatie van de oorlog in Oekraïne, waarbij ook de oostgrens van de NAVO bedreigd wordt. Trump dreigde met hardere sancties tegen Rusland. In de eerste plaats zette hij China en India onder druk om geen Russische olie meer in te voeren, maar die landen bogen niet. Ten tweede riep hij ook op dat de resterende NAVO-landen die nog Russische olie invoeren, daar meteen mee zouden stoppen. Maar de betreffende landen, Turkije, Hongarije en Slovakije geven geen gehoor omwille van economische en politieke belangen. De realiteit is dat Rusland van zijn totale productie van 10,5 mln vaten per dag nog steeds zo’n 4,5 mln vaten uitvoert (2 mln naar China, 1,6 mln naar India, 0,6 mln naar Turkije en 0,3 mln naar Hongarije en Slovakije).

Als sancties niet helpen, dan maar aanvallen

De voorbije maand vuurde Oekraïne drones en rakketten af op Russische olieraffinaderijen en exportterminals. Daarmee wil het de financieringsbron van de Russische oorlog droog leggen en tegelijk de dieselbevoorrading van het Russische leger lam leggen. Gedeeltelijk geslaagd, want Rusland voert voorlopig geen afgewerkte diesel meer uit, vermits het de resterende raffinagecapaciteit wil voorbehouden voor zijn eigen noden.

Meer kans op toenemend overaanbod en dalende olieprijs

Toch is het weinig waarschijnlijk dat de Russische olie-export helemaal kan uitgeschakeld worden. En het gedeelte dat tijdelijk zou wegvallen, kan ruimschoots gecompenseerd worden door OPEC’s productieverhogingen (nog 3,5 mln vaten per dag te gaan) en verschillende nieuwe projecten die de komende maanden operationeel worden in niet-OPEC landen (goed voor 1,5 mln vaten, vooral in Brazilië en Guyana). Gezien dit toenemend overaanbod is de kans groter op verder dalende olieprijzen in de komende 6 maanden. Pas later, in 2027, komt er minder nieuw aanbod bij en kan uitputting van bestaande olievelden resulteren in een geleidelijke terugval van het aanbod. De vraag naar olie zal in de komende jaren vermoedelijk nog slechts minimaal groeien (0,5% per jaar) vermits de daling in Westerse landen en China door de energietransitie nog gecompenseerd kan worden door groeiende vraag in andere groeilanden zoals India, Afrika… Maar vanaf 2030 zal het wereldwijd verbruik allicht beginnen dalen. Dus de olieprijs gaat allicht eerst verder dalen, gevolgd door herstel tegen 2027, al kunnen onverwachte geopolitieke ontwikkelingen nog voor tussentijdse volatiliteit zorgen.